narrative sources
Print | Sluit venster | NaSo 1 van 1
T017
Chronicon universale
15e eeuw
Kronieken
Latijn
Dioc. Utrecht
Graafschap Holland
INCIPIT
I: onbekend.-- II: Descripturus sancta gesta ...
EXPLICIT
I:... et malignissimi proditores.-- II:... secularem confessorem cui...
Geslacht: M- Bio: kanunnik te Gorkum; geboren 1416/17 te Gorkum; priester en kanunnik en later onderdeken van de aan Sint-Maarten en Sint-Vincent gewijde kerk aldaar. Hij is in of na 1493 gestorven. (NaSo 276): Kanunnik te Gorinchem, misschien Dirk Frankenszoon Pauw (Carasso-Kok). (NaSo 1417): De schrijver noemt zich aan het slot van het verhaal: Huc usque certificatum est tunc, a principio usque nunc, ab honesto viro Jacobo Deyn, qui est juratus balistarius et custos corporis principis Karoli ducis, tempore belli vel guerrae, ac etiam ballivus de Arden, in comitatu de Ghisen, de quo natus est, qui omnia praedicta fere vidit, et semper in omnibus praesens fuit. Et is Theoderico Pauli alias Franconis canonico in Gorinchem petitione aliquorum honestorum, sub omni enarravit (ed. De Ram, 231). (NaSo 1418): De schrijver noemt zichzelf herhaaldelijk (ff. 23, 28, 104v, 285v), f. 285v: Liber iste pertinet domino Theoderico Pauli de Ghorinchem presbitero, qui et eundem conscripsit propria manu. (NaSo 1572): Volgens de AASS ed. maakt de auteur zich bekend in de proloog: 'Quae quidem ego Theodericus Pauli, presbyter minimus et licet indignus vicedecanus tamen ecelesiae ss. Martini et Vincentii in oppido de Gorinchem Trajectensis dioecesis munimine sigilli venerabilis patris et domini, domini Joannis de Arckel episcopi Trajectensium postea Leodiensium ecclesiarum roborata legendo repperi'. (NaSo 1709): In de tekst wordt Marcellinus, een metgezel van Willibrord en Suitbert, als auteur genoemd. Het geheel, ook de canonizati en de beide brieven, is echter een vervalsing uit de 15e eeuw. Aanvankelijk hield men Gerard van Harderwijk, rector van het gymnasium te Keulen, voor de schrijver ervan. Thans wordt Dirk Frankenszoon Pauw als samensteller aangemerkt (Oppermann en vooral Hulshof). (NaSo 1838): Het auteurschap van Pauli staat niet vast, hoewel de schrijver zich drie keer in de tekst noemt(p. 1059-1060, 1159, 1244):...Theodericus Pauli canonicus Gorinchemengis… (NaSo 1839): De schrijver noemt zich enkele malen in de tekst in het Trierse hs (f.2v, 92v, 100v, 109v). (NaSo 1840): De auteur wordt niet genoemd in de tekst. Op gezag van Hulshof wordt aangenomen dat Theodericus Pauli de schrijver is, vanwege de grote overeenkomst met het Chronicon Hollandiae (NaSo 1838). Het is waarschijnlijker dat het stuk, met gebruikmaking van het werk van Pauli, door een ander is opgesteld(VAN DER WERFF, 12-13). (NaSo 1841): Volgens Bruch is Dirk Frankenszoon Pauw de auteur. De auteur wordt alleen genoemd in het hs. Gorinchem: die cronijck tsheeren Dirck Pau'Franckensz. voertijts canonick in die parochiekerke tot Gorinchem van die heerlichyt van Arckell. Van der Werff bestrijdt het auteursschap van Pauw. Waale (1992) meent dat de beschikbare handschriften verschillende versies zijn van een nu niet bekende Nederlandse kroniek door Pauw op basis van zijn Chronicon Hollandiae (NaSo 1838) samengesteld. De Chronica zou het dichtst bij Pauws werk staan. (Naso 1842): De schrijver noemt zich herhaaldelijk (ff. 300, 321v, 370v, 371, 389v, 394, 430v), f. 300v: Ego Theodericus Pauli ex territorio et domino de Arkel, oppido de Gorinchem natus...incipiens anno etatis mee septuagesimo tercio canonicatus sive sacerdotii mei anno quadragesimo septimo... anno Domini millesimo quadringentesimo octuagesimo nono.-Status auteur (orde, functie): Augustijnerkoorheren (CSA)
REDACTIE
Locatie:Gorkum - Datering:c.1480-1490(Obreen, 376). Zie voor het vermeende derde deel, het Liber bellorum dei (NL282), Van der Werff (1983 en 1987) - Opdracht: /
OMVANG
/
CONTEXT
/
INHOUD
Wereldkroniek, vanaf 325 tot c.1485. Het werk, dat uit verschillende bronnen is gecompileerd, bestond uit twee gedeelten. De tweede helft van deel I was een kroniek van pausen en keizers, van 325 tot en met Sixtus IV (1471-1484) en Frederik IV (1440-1493), die tot in de Tweede Wereldoorlog bewaard is gebleven. De eerste helft, dat de titel Liber de quatuor regnis maioribus moet hebben gedragen, was reeds eerder verloren gegaan. Deel II, Gesta patriarcharum et imperatorum etc., loopt tot in 1485 en omvat onder meer kronieken van verschillende adellijke geslachten (Arkel, Egmond, Brederode, Culemborg en Borselen).
BRONNEN
klassieke auteurs (Macrobius, Sallustius, Vergilius) (Van der Werff (1983) 30-32))
Beda Venerabilis, Historia ecclesiastica (Beda, Historia ecclesiastica)
Brevis Historia (Brevis historia ordinis praedicatorum)
Brevis Langobardorum historia (een Brevis Langobardorum historia)
Chronicon Sampetrinum
Conrad van Halberstadt, Cronographia (Conrad van Halberstadt, Cronographia (Focke)
Henricus van Herford (wereldkroniek van Henricus van Herford)
Johannes Beke, Chronographia (Johannes Beka, Chronographia) (NaSo-Link)
Martinus van Troppau, Chronicon pontificum et imperatorum (Martinus von Troppau, Chronica summorum pontificum imperatumque ac de septem aetatibus mundi)
Robertus monachus, Historia Hierosolimitana
Vincentius Bellovacensis, Speculum historiale
INVLOED
MANUSCRIPTEN
VERTALINGEN
(Niet opgegeven) J. M. VAN GILS ed., 150-152.
EDITIES
BRUCH (H.), 'Abtenlijsten van Bloemkamp in Bolsward' in: AAU 71 (1952) 89-90
FOCKE (W.), Theodericus Pauli, ein Geschichtsschreiber des XV. Jahrhunderts, und sein Speculum Hystoriale (Halle 1892, diss. Halle-Wittenberg)
KERVYN DE LETTENHOVE (J.M.B.C.), Chroniques relatives à l'histoire de la Belgique sous la domination des ducs de Bourgogne (Textes latins), ARB, CRH, Publications in-4, (12/3)/ Collection de chroniques belges inédites (Brussel, 1876) 235-328 (fragment)
VAN GILS (J. M.),'Rolduc en Friesland' in: Rolduc's Jaarboek 19 (1939) 150-154
LITERATUUR
BOEREN (C.), Florarium temporum. Een wereldkroniek uit het jaar 1472 ('s-Gravenhage 1951) 69-70
BRUCH (H.), Chronographia Johannis de Beke ('s-Gravenhage 1973, RGP grote serie, 143) 85-95
BRUCH (H.), Dirck Franckensz. Pauw (Theodericus Pauli), Kronijcke des lants van Arckel ende der stede van Gorcum (z.pl. 1931, diss. Amsterdam) V
BRUCH (H.), Supplement bij de Geschiedenis van de Noord-Nederlandsche geschiedschrijving in de Middeleeuwen (Haarlem, 1956) 68-70
CARASSO-KOK (M.), Repertorium van verhalende historische bronnen uit de middeleeuwen. Heiligenlevens, annalen, kronieken en andere in Nederland geschreven verhalende bronnen (Bibliografische reeks van het Nederlands Historisch Genootschap) ('s-Gravenhage, 1981) no 222
CHEVALIER (U.), Répertoire des sources historiques du Moyen-age. Bio-bibliographie (Paris, 1877-1886. 1888 II) 3552
DE RAM (F. X.), in: Compte-Rendu des séances de la Commission Royale d'Histoire ou Recueil de ses Bulletins 2 (1838) 98-108
FOCKE (W.), ed.
LULOFS (M.), 'Die van Brero heeft men eens gesien. De Brederode-kroniek van Jan van Leyden (ca. 1485)', in: B. Ebels-Hoving, C.G. Santing, C.P.H.M. Tilmans, eds. Genoechlicke ende lustige historiën. Laatmiddeleeuwse geschiedschrijving in Nederland (Hilversum 1987) 79-100
MULLER (S.), Lijst van Noord-Nederlandsche kronijken, met opgave van bestaande handschriften en litteratuur (Utrecht, 1880) 24-25
NIP (R.), ‘Pauli, Theodericus Franconi’, in: G. Dunphy, ed. The Encyclopedia of the Medieval Chronicle (Leiden/Boston, 2010) 1192
OBREEN (H.), 'Bijdragen tot de kennis der middeleeuwsche kronieken, I: Theodericus Pauli', in: Bijdragen voor Vaderlandsche Geschiedenis en Oudheidkunde, 4e r. 8 (1910) 373-381
POTTHAST (A.), Bibliotheca Historica Medii Aevi, Wegweiser durch die Geschichtswerke des europäischen Mittelalters bis 1500, II (Berlin, 1896) 1056
ROEFS (V. J. G.), De Egmondsche abtenkroniek van Iohannes a Leydis 0. Carm. (Sittard 1942, diss. Nijmegen) 31
ROMEIN (J.M.), Geschiedenis van de Noord-Nederlandsche geschiedschrijving in de middeleeuwen: bijdrage tot de beschavingsgeschiedenis (Haarlem, 1932) 219-225
TILMANS (K.), Aurelius en de Divisiekroniek van 1517. Historiografie en humanisme in Holland in de tijd van Erasmus (Hilversum 1988)
VAN DER WERFF (E.O.), 'Ad defendendum terminos christianitatis. Het Liber bellorum dei van Theodericus Pauli (1489)', in: B. Ebels-Hoving, C.G. Santing, C.P.H.M. Tilmans, eds. Genoechlicke ende lustige historiën. Laatmiddeleeuwse geschiedschrijving in Nederland (Hilversum 1987) 101-115
VAN DER WERFF (E.O.), 'Twee Egmondse abtenlijsten in de werken van Theodericus Pauli (ca.1417-1493)', in: G.N.M. Vis, M. Mostert en P.J. Margry, eds. Heiligenlevens, annalen en kronieken. Geschiedschrijving in middeleeuws Egmond (Hilversum 1990) 145-169 (151-153)
VAN DER WERFF (E.O.), De werken van Dirk Frankensz. Pauw (Groningen 1983, onuitgegeven doctoraalscriptie RUG) 30-38
VAN NAERSSEN (W. F. R.), 'Dirck Franckensz. Pauw (Theodericus Pauli)', in: De Nederlandsche Leeuw, 50 (1932) 34-36
WAALE (M.J.), 'Pauli en het auteurschap van de Kronijcke des lants van Arckel', in: Tijdschrift voor Geschiedenis, 105 (1992) 166-192
WAALE (M.J.), De Arkelse oorlog 1401-1412. Een politieke, krijgskundige en economische analyse (Hilversum 1990) 28-30
LINKS
Desiderata:


Naam van de Medewerker:
Renée Nip

Update:
2012-02-03 14:28:08