narrative sources
Print | Sluit venster | NaSo 1 van 1
NL0021
Miraculum Sanctae Barbarae
15e eeuw
Hagiografie
Latijn
Dioc. Utrecht
INCIPIT
Post mortem domini Friderici de Blankenheim...
EXPLICIT
... et haec ad Dei gloriam scribere.
Geslacht: M- Bio: kanunnik te Gorkum; geboren 1416/17 te Gorkum; priester en kanunnik en later onderdeken van de aan Sint-Maarten en Sint-Vincent gewijde kerk aldaar. Hij is in of na 1493 gestorven. (NaSo 276): Kanunnik te Gorinchem, misschien Dirk Frankenszoon Pauw (Carasso-Kok). (NaSo 1417): De schrijver noemt zich aan het slot van het verhaal: Huc usque certificatum est tunc, a principio usque nunc, ab honesto viro Jacobo Deyn, qui est juratus balistarius et custos corporis principis Karoli ducis, tempore belli vel guerrae, ac etiam ballivus de Arden, in comitatu de Ghisen, de quo natus est, qui omnia praedicta fere vidit, et semper in omnibus praesens fuit. Et is Theoderico Pauli alias Franconis canonico in Gorinchem petitione aliquorum honestorum, sub omni enarravit (ed. De Ram, 231). (NaSo 1418): De schrijver noemt zichzelf herhaaldelijk (ff. 23, 28, 104v, 285v), f. 285v: Liber iste pertinet domino Theoderico Pauli de Ghorinchem presbitero, qui et eundem conscripsit propria manu. (NaSo 1572): Volgens de AASS ed. maakt de auteur zich bekend in de proloog: 'Quae quidem ego Theodericus Pauli, presbyter minimus et licet indignus vicedecanus tamen ecelesiae ss. Martini et Vincentii in oppido de Gorinchem Trajectensis dioecesis munimine sigilli venerabilis patris et domini, domini Joannis de Arckel episcopi Trajectensium postea Leodiensium ecclesiarum roborata legendo repperi'. (NaSo 1709): In de tekst wordt Marcellinus, een metgezel van Willibrord en Suitbert, als auteur genoemd. Het geheel, ook de canonizati en de beide brieven, is echter een vervalsing uit de 15e eeuw. Aanvankelijk hield men Gerard van Harderwijk, rector van het gymnasium te Keulen, voor de schrijver ervan. Thans wordt Dirk Frankenszoon Pauw als samensteller aangemerkt (Oppermann en vooral Hulshof). (NaSo 1838): Het auteurschap van Pauli staat niet vast, hoewel de schrijver zich drie keer in de tekst noemt(p. 1059-1060, 1159, 1244):...Theodericus Pauli canonicus Gorinchemengis… (NaSo 1839): De schrijver noemt zich enkele malen in de tekst in het Trierse hs (f.2v, 92v, 100v, 109v). (NaSo 1840): De auteur wordt niet genoemd in de tekst. Op gezag van Hulshof wordt aangenomen dat Theodericus Pauli de schrijver is, vanwege de grote overeenkomst met het Chronicon Hollandiae (NaSo 1838). Het is waarschijnlijker dat het stuk, met gebruikmaking van het werk van Pauli, door een ander is opgesteld(VAN DER WERFF, 12-13). (NaSo 1841): Volgens Bruch is Dirk Frankenszoon Pauw de auteur. De auteur wordt alleen genoemd in het hs. Gorinchem: die cronijck tsheeren Dirck Pau'Franckensz. voertijts canonick in die parochiekerke tot Gorinchem van die heerlichyt van Arckell. Van der Werff bestrijdt het auteursschap van Pauw. Waale (1992) meent dat de beschikbare handschriften verschillende versies zijn van een nu niet bekende Nederlandse kroniek door Pauw op basis van zijn Chronicon Hollandiae (NaSo 1838) samengesteld. De Chronica zou het dichtst bij Pauws werk staan. (Naso 1842): De schrijver noemt zich herhaaldelijk (ff. 300, 321v, 370v, 371, 389v, 394, 430v), f. 300v: Ego Theodericus Pauli ex territorio et domino de Arkel, oppido de Gorinchem natus...incipiens anno etatis mee septuagesimo tercio canonicatus sive sacerdotii mei anno quadragesimo septimo... anno Domini millesimo quadringentesimo octuagesimo nono.-Status auteur (orde, functie): Augustijnerkoorheren (CSA)
REDACTIE
Locatie:Gorinchem - Datering:in of kort na 1448. Dit verhaal werd door Theodericus Pauli verwerkt in of ontleend aan zijn Chronicon Hollandiae (NL0278, NL0279). Het komt ook voor in het Chronicon van Hendrik van Gouda (zie NL0541). In het thans verloren handschrift van Pauli's Chronicon universale (T017), destijds te Wroclaw (Breslau), moet ook een hymne op Barbara gestaan hebben. - Opdracht: /
OMVANG
/
CONTEXT
Als patrones van de stervenden, speciaal te hulp geroepen bij een onvoorbereid sterven, is Barbara ook in Nederland zeer vereerd.
INHOUD
Hendriek Koek, een burger uit Gorinchem, raakte in 1448 bij een brand in zijn huis dodelijk gewond. Hij bleef echter door toedoen van Barbara in leven, totdat hij de sacramenten der stervenden had ontvangen.
BRONNEN
klassieke auteurs (Macrobius, Sallustius, Vergilius) (Cfr. NL0022)
INVLOED
N.A. (Cfr. NL0022)
MANUSCRIPTEN
VERTALINGEN
(Nederlands)
EDITIES
MÜLLER (N.), Acta S. Barbarae virginis et martyris, patronae morientium, ex variis authoribus et antiquis monumentis collecta (Wenen, 1703) 187-194
SURIUS (L.), De probatis sanctorum historiis, 12 (Keulen, 1618) 125-126
SURIUS (L.), De probatis sanctorum historiis, 6 (Köln, 1575) 693-694
SURIUS (L.), De probatis sanctorum historiis, 6 (Köln, 1581, 3e druk) 777-779
LITERATUUR
Bibliotheca Hagiographica Latina 970
Bibliotheca Neerlandica Manuscripta
BRUCH (H.), Chronographia Johannis de Beke ('s-Gravenhage 1973, RGP grote serie, 143) VIII
BRUCH (H.), Supplement bij de Geschiedenis van de Noord-Nederlandsche geschiedschrijving in de Middeleeuwen (Haarlem, 1956) 68-69
CARASSO-KOK (M.), Repertorium van verhalende historische bronnen uit de middeleeuwen. Heiligenlevens, annalen, kronieken en andere in Nederland geschreven verhalende bronnen (Bibliografische reeks van het Nederlands Historisch Genootschap) ('s-Gravenhage, 1981) no 17
CASPERS (C.M.A.), De eucharistische vroomheid en het feest van sacramentsdag in de Nederlanden tijdens de late Middeleeuwen (Leuven 1992, diss. Utrecht) 120-121
DE JONG (H.), in: P.J. Margry en C. Caspers, eds. Bedevaartplaatsen in Nederland 3 (Amsterdam, Hilversum 1998) 496-500
FOCKE (W.), Theodericus Pauli, ein Geschichtsschreiber des XV. Jahrhunderts, und sein Speculum Hystoriale (Halle 1892, diss. Halle-Wittenberg; ook verschenen als Hallische Beiträge zur Geschichtsforschung 1) 12, 14
NIP (R.), ‘Pauli, Theodericus Franconi’, in: G. Dunphy, ed. The Encyclopedia of the Medieval Chronicle (Leiden/Boston, 2010) 1192
STEENSMA (R.), Het klooster Thabor bij Sneek en zijn nagelaten geschriften. Een inleiding en inventarisatie (Leeuwarden 1970, diss. Groningen; Varia Frisica 7) 132
VAN DE VEN (J.), in: P.J. Margry en C. Caspers, eds. Bedevaartplaatsen in Nederland 1 (Amsterdam, Hilversum 1997) 368-371
VAN DER WERFF (E.O.), De werken van Dirk Frankensz. Pauw (Groningen 1983, onuitgegeven doctoraalscriptie RUG) 40000
VAN DIJK (M.), 'Barbara's borsten nader beschouwd', in: C. Van Eijle e.a., eds. Het zaad der middeleeuwen. Jaarboek vrouwengeschiedenis 16 (1996) 58-71
VAN DIJK (M.), 'Hagiografie van de heilige Barbara in Brabantse vrouwengemeenschappen. Waarheid, ideologie en fantasie', in: B. Ebels-Hoving e.a., eds. Genoechlicke ende lustige historiën. Laatmiddeleeuwse geschiedschrijving in Nederland (Hilversum, 1987) 141-156 (154)
VAN DIJK (M.), 'Travelling-companion in the journey of life: Saint Barbara of Nicomedia in a 'Devotio Moderna' context', in: E. Dubruck en B. Gusick, eds. Death and dying in the Middle Ages (New York 1999) 221-237
VAN DIJK (M.), Een rij van spiegels. De Heilige Barbara van Nicomedia als voorbeeld voor vrouwelijke religieuzen (Hilversum 2000)
VAN HOOGDALEM (H.), 'Dirck Franckensz. Pauw', in: Oud Gorcum Varia (1966) 26-36
LINKS
Desiderata:


Naam van de Medewerker:
Renée Nip

Update:
2010-12-17 10:13:57