Print |
Sluit venster |
NaSo 1 van 1
NL0278
Chronicon Hollandiae15e eeuw
Kronieken
Latijn
Dioc. Utrecht
Graafschap Holland
Graafschap Holland
INCIPIT
Reverendis patribus et praeclaris principibus....
EXPLICIT
...quatenus ipse Carolus dux cum suis successoribus hereditario jure...
Geslacht: M- Bio: kanunnik te Gorkum; geboren 1416/17 te Gorkum; priester en kanunnik en later onderdeken van de aan Sint-Maarten en Sint-Vincent gewijde kerk aldaar. Hij is in of na 1493 gestorven. (NaSo 276): Kanunnik te Gorinchem, misschien Dirk Frankenszoon Pauw (Carasso-Kok). (NaSo 1417): De schrijver noemt zich aan het slot van het verhaal: Huc usque certificatum est tunc, a principio usque nunc, ab honesto viro Jacobo Deyn, qui est juratus balistarius et custos corporis principis Karoli ducis, tempore belli vel guerrae, ac etiam ballivus de Arden, in comitatu de Ghisen, de quo natus est, qui omnia praedicta fere vidit, et semper in omnibus praesens fuit. Et is Theoderico Pauli alias Franconis canonico in Gorinchem petitione aliquorum honestorum, sub omni enarravit (ed. De Ram, 231). (NaSo 1418): De schrijver noemt zichzelf herhaaldelijk (ff. 23, 28, 104v, 285v), f. 285v: Liber iste pertinet domino Theoderico Pauli de Ghorinchem presbitero, qui et eundem conscripsit propria manu. (NaSo 1572): Volgens de AASS ed. maakt de auteur zich bekend in de proloog: 'Quae quidem ego Theodericus Pauli, presbyter minimus et licet indignus vicedecanus tamen ecelesiae ss. Martini et Vincentii in oppido de Gorinchem Trajectensis dioecesis munimine sigilli venerabilis patris et domini, domini Joannis de Arckel episcopi Trajectensium postea Leodiensium ecclesiarum roborata legendo repperi'. (NaSo 1709): In de tekst wordt Marcellinus, een metgezel van Willibrord en Suitbert, als auteur genoemd. Het geheel, ook de canonizati en de beide brieven, is echter een vervalsing uit de 15e eeuw. Aanvankelijk hield men Gerard van Harderwijk, rector van het gymnasium te Keulen, voor de schrijver ervan. Thans wordt Dirk Frankenszoon Pauw als samensteller aangemerkt (Oppermann en vooral Hulshof). (NaSo 1838): Het auteurschap van Pauli staat niet vast, hoewel de schrijver zich drie keer in de tekst noemt(p. 1059-1060, 1159, 1244):...Theodericus Pauli canonicus Gorinchemengis… (NaSo 1839): De schrijver noemt zich enkele malen in de tekst in het Trierse hs (f.2v, 92v, 100v, 109v). (NaSo 1840): De auteur wordt niet genoemd in de tekst. Op gezag van Hulshof wordt aangenomen dat Theodericus Pauli de schrijver is, vanwege de grote overeenkomst met het Chronicon Hollandiae (NaSo 1838). Het is waarschijnlijker dat het stuk, met gebruikmaking van het werk van Pauli, door een ander is opgesteld(VAN DER WERFF, 12-13). (NaSo 1841): Volgens Bruch is Dirk Frankenszoon Pauw de auteur. De auteur wordt alleen genoemd in het hs. Gorinchem: die cronijck tsheeren Dirck Pau'Franckensz. voertijts canonick in die parochiekerke tot Gorinchem van die heerlichyt van Arckell. Van der Werff bestrijdt het auteursschap van Pauw. Waale (1992) meent dat de beschikbare handschriften verschillende versies zijn van een nu niet bekende Nederlandse kroniek door Pauw op basis van zijn Chronicon Hollandiae (NaSo 1838) samengesteld. De Chronica zou het dichtst bij Pauws werk staan. (Naso 1842): De schrijver noemt zich herhaaldelijk (ff. 300, 321v, 370v, 371, 389v, 394, 430v), f. 300v: Ego Theodericus Pauli ex territorio et domino de Arkel, oppido de Gorinchem natus...incipiens anno etatis mee septuagesimo tercio canonicatus sive sacerdotii mei anno quadragesimo septimo... anno Domini millesimo quadringentesimo octuagesimo nono.-Status auteur (orde, functie): Augustijnerkoorheren (CSA)
REDACTIE
Locatie:Gorinchem - Datering:voor 1475, c.1471 (Van der Werff (1983) 54). Het Chronicon is een bewerking en voortzetting van Johannes de Beke's Chronographia en bevat een aantal adelskronieken en andere werken van Theodericus Pauli. Zonder nauwkeurige bestudering van de tekst kan geen uitsluitsel gegeven worden over het probleem of deze stukken door Theodericus Pauli zelf of door anderen zijn toegevoegd aan de kroniek van Beke. Het staat wel vast dat na de dood van Theodericus Pauli nog stukken zijn toegevoegd. - Opdracht: /
OMVANG
/
CONTEXT
Zowel het Chronicon Hollandiae als Pauli's Chronicon universale (T017) zijn wellicht naslagwerken voor eigen gebruik te beschouwen (Bruch, cfr. Van der Werff (1983) 75-76). Daarnaast schreef hij een aantal werken, die voor verspreiding bestemd waren, zie T016, NL0280, NL0012, NL0021. Deze werken zijn óf aan het Chronicon Hollandiae en Chronicon universale ontleend óf ze zijn er later aan toegevoegd.
INHOUD
Kroniek, voornamelijk over het graafschap Holland en het bisdom Utrecht, tot in 1467. De berichten uit de 15e eeuw hebben ook betrekking op aangrenzende gebieden. Enkele passages lopen verder door, uiterlijk tot 1530-1540. Zie ook NL0279, Paulis bewerking van de Hollandse kroniek van Johannes a Leydis (NL0285).
BRONNEN
Johannes Beke, Chronographia (Johannes de Beke, Chronographia (zie J189)) (NaSo-Link)
INVLOED
Cornelis Aurelius, Divisiekroniek
Willem de Berchen, Hollandse kroniek (Willem de Berchen, Hollandse kroniek (NL0293, NL0297))
Willem de Berchen, Hollandse kroniek (Willem de Berchen, Hollandse kroniek (NL0293, NL0297))
MANUSCRIPTEN
VERTALINGEN
EDITIES
BRUCH (H.), 'Expeditie tegen Gorcum in 1454', Bijdragen en Mededelingen van het Historisch Genootschap 59 (1938) 7-23 (fragment)
LITERATUUR
Bibliotheca Neerlandica Manuscripta
BOLHUIS VAN ZEEBURGH (J.), 'Hollandsche geschiedbronnen voor het Beiersche tijdperk, 1345-1436', Bijdragen voor Vaderlandsche Geschiedenis en Oudheidkunde, 8 (1875) 363, 374-376
BRUCH (H.), 'Een gedicht op de slag bij Staveren', in: It Beaken, 54 (1992) 131-135
BRUCH (H.), 'Uit de aantekeningen van Suffridus Petrus', in: It Beaken, 12 (1950) 181-184
BRUCH (H.), Chronographia Johannis de Beke ('s-Gravenhage 1973, RGP grote serie, 143) 39995
BRUCH (H.), Dirck Franckensz. Pauw (Theodericus Pauli), Kronijcke des lants van Arckel ende der stede van Gorcum (z.pl. 1931, diss. Amsterdam) VI-VII
BRUCH (H.), Supplement bij de Geschiedenis van de Noord-Nederlandsche geschiedschrijving in de Middeleeuwen (Haarlem, 1956) 68-70
CARASSO-KOK (M.), Repertorium van verhalende historische bronnen uit de middeleeuwen. Heiligenlevens, annalen, kronieken en andere in Nederland geschreven verhalende bronnen (Bibliografische reeks van het Nederlands Historisch Genootschap) ('s-Gravenhage, 1981) no 218
CHEVALIER (U.), Répertoire des sources historiques du Moyen-age. Bio-bibliographie (Paris, 1877-1886. 1888 II) 3552
EBELS-HOVING (B.), 'Nederlandse geschiedschrijving 1350-1530. Een poging tot karakterisering', in: B. Ebels-Hoving, C.G. Santing, C.P.H.M. Tilmans, eds. Genoechlicke ende lustige historiën. Laatmiddeleeuwse geschiedschrijving in Nederland (Hilversum, 1987, Middeleeuwse Studies en Bronnen IV) 217-242
FOCKE (W.), Theodericus Pauli, ein Geschichtsschreiber des XV. Jahrhunderts, und sein Speculum Hystoriale (Halle 1892, diss. Halle-Wittenberg; ook verschenen als Hallische Beiträge zur Geschichtsforschung 1)
HULSHOF (A.), 'De biograaf van Jacoba van Beieren ontdekt', in: De Gids, I (1914) 379-385
JANSE (A.), Grenzen aan de macht. De Friese oorlog van de graven van Holland omstreeks 1400 ('s-Gravenhage, 1993)
NIP (R.), ‘Pauli, Theodericus Franconi’, in: G. Dunphy, ed. The Encyclopedia of the Medieval Chronicle (Leiden/Boston, 2010) 1192
OBREEN (H.), 'Bijdrage tot de kennis der middeleeuwsche kronieken I: Theodericus Pauli', in: Bijdragen voor de Vaderlandsche Geschiedenis en Oudheidkunde, 4e r. 8 (1909-10) 373-381
ROMEIN (J.M.), Geschiedenis van de Noord-Nederlandsche geschiedschrijving in de middeleeuwen: bijdrage tot de beschavingsgeschiedenis (Haarlem, 1932) 219-225
SCHMEDDING (L. C. M.), De regeering van Frederik van Blankenheim, bisschop van Utrecht (Leiden 1899, diss. Leiden) V-VII
TILMANS (C.P.H.M.), 'De Hollandse kroniek van Willem van Berchen', in: Holland, 16 (1984) 101-121 (108 n.46)
TILMANS (K.), Aurelius en de Divisiekroniek van 1517. Historiografie en humanisme in Holland in de tijd van Erasmus (Hilversum 1988)
VAN DER WERFF (E.O.), De werken van Dirk Frankensz. Pauw (Groningen 1983, onuitgegeven doctoraalscriptie RUG) 47-54
VAN HOOGDALEM (H.), 'Dirck Franckensz. Pauw', in: Oud Gorcum Varia (1966) 26-36
VAN MOOLENBROEK (J.), 'De ketting van Damietta, een Haarlems zaagschip en Willem I van Holland. Over de wording en standaardisering van een kruistochtmythe', Jaarboek voor middeleeuwse geschiedenis, 14 (2011) 113-149 (122-123)
VAN NAERSSEN (W. F. R.), 'Dirck Franckensz. Pauw (Theodericus Pauli)', in: De Nederlandsche Leeuw, 50 (1932) 34-36
WAALE (M.J.), 'Pauli en het auteurschap van de Kronijcke des lants van Arckel', in: Tijdschrift voor Geschiedenis, 105 (1992) 166-192
WAALE (M.J.), De Arkelse oorlog 1401-1412. Een politieke, krijgskundige en economische analyse (Hilversum 1990) 28-30
BOLHUIS VAN ZEEBURGH (J.), 'Hollandsche geschiedbronnen voor het Beiersche tijdperk, 1345-1436', Bijdragen voor Vaderlandsche Geschiedenis en Oudheidkunde, 8 (1875) 363, 374-376
BRUCH (H.), 'Een gedicht op de slag bij Staveren', in: It Beaken, 54 (1992) 131-135
BRUCH (H.), 'Uit de aantekeningen van Suffridus Petrus', in: It Beaken, 12 (1950) 181-184
BRUCH (H.), Chronographia Johannis de Beke ('s-Gravenhage 1973, RGP grote serie, 143) 39995
BRUCH (H.), Dirck Franckensz. Pauw (Theodericus Pauli), Kronijcke des lants van Arckel ende der stede van Gorcum (z.pl. 1931, diss. Amsterdam) VI-VII
BRUCH (H.), Supplement bij de Geschiedenis van de Noord-Nederlandsche geschiedschrijving in de Middeleeuwen (Haarlem, 1956) 68-70
CARASSO-KOK (M.), Repertorium van verhalende historische bronnen uit de middeleeuwen. Heiligenlevens, annalen, kronieken en andere in Nederland geschreven verhalende bronnen (Bibliografische reeks van het Nederlands Historisch Genootschap) ('s-Gravenhage, 1981) no 218
CHEVALIER (U.), Répertoire des sources historiques du Moyen-age. Bio-bibliographie (Paris, 1877-1886. 1888 II) 3552
EBELS-HOVING (B.), 'Nederlandse geschiedschrijving 1350-1530. Een poging tot karakterisering', in: B. Ebels-Hoving, C.G. Santing, C.P.H.M. Tilmans, eds. Genoechlicke ende lustige historiën. Laatmiddeleeuwse geschiedschrijving in Nederland (Hilversum, 1987, Middeleeuwse Studies en Bronnen IV) 217-242
FOCKE (W.), Theodericus Pauli, ein Geschichtsschreiber des XV. Jahrhunderts, und sein Speculum Hystoriale (Halle 1892, diss. Halle-Wittenberg; ook verschenen als Hallische Beiträge zur Geschichtsforschung 1)
HULSHOF (A.), 'De biograaf van Jacoba van Beieren ontdekt', in: De Gids, I (1914) 379-385
JANSE (A.), Grenzen aan de macht. De Friese oorlog van de graven van Holland omstreeks 1400 ('s-Gravenhage, 1993)
NIP (R.), ‘Pauli, Theodericus Franconi’, in: G. Dunphy, ed. The Encyclopedia of the Medieval Chronicle (Leiden/Boston, 2010) 1192
OBREEN (H.), 'Bijdrage tot de kennis der middeleeuwsche kronieken I: Theodericus Pauli', in: Bijdragen voor de Vaderlandsche Geschiedenis en Oudheidkunde, 4e r. 8 (1909-10) 373-381
ROMEIN (J.M.), Geschiedenis van de Noord-Nederlandsche geschiedschrijving in de middeleeuwen: bijdrage tot de beschavingsgeschiedenis (Haarlem, 1932) 219-225
SCHMEDDING (L. C. M.), De regeering van Frederik van Blankenheim, bisschop van Utrecht (Leiden 1899, diss. Leiden) V-VII
TILMANS (C.P.H.M.), 'De Hollandse kroniek van Willem van Berchen', in: Holland, 16 (1984) 101-121 (108 n.46)
TILMANS (K.), Aurelius en de Divisiekroniek van 1517. Historiografie en humanisme in Holland in de tijd van Erasmus (Hilversum 1988)
VAN DER WERFF (E.O.), De werken van Dirk Frankensz. Pauw (Groningen 1983, onuitgegeven doctoraalscriptie RUG) 47-54
VAN HOOGDALEM (H.), 'Dirck Franckensz. Pauw', in: Oud Gorcum Varia (1966) 26-36
VAN MOOLENBROEK (J.), 'De ketting van Damietta, een Haarlems zaagschip en Willem I van Holland. Over de wording en standaardisering van een kruistochtmythe', Jaarboek voor middeleeuwse geschiedenis, 14 (2011) 113-149 (122-123)
VAN NAERSSEN (W. F. R.), 'Dirck Franckensz. Pauw (Theodericus Pauli)', in: De Nederlandsche Leeuw, 50 (1932) 34-36
WAALE (M.J.), 'Pauli en het auteurschap van de Kronijcke des lants van Arckel', in: Tijdschrift voor Geschiedenis, 105 (1992) 166-192
WAALE (M.J.), De Arkelse oorlog 1401-1412. Een politieke, krijgskundige en economische analyse (Hilversum 1990) 28-30
LINKS
Desiderata:
De ontstaansgeschiedenis van het Chronicon, zowel als de onderlinge relatie der genoemde werken en hun verhouding tot het werk van Jan Gerbrandszoon van Leiden en dat van Willem van Berchen zouden nader onderzocht moeten worden.
Naam van de Medewerker:
Renée Nip
Update:
2013-06-03 15:07:48
De ontstaansgeschiedenis van het Chronicon, zowel als de onderlinge relatie der genoemde werken en hun verhouding tot het werk van Jan Gerbrandszoon van Leiden en dat van Willem van Berchen zouden nader onderzocht moeten worden.
Naam van de Medewerker:
Renée Nip
Update:
2013-06-03 15:07:48
Koninklijke Commissie voor Geschiedenis
ISSN 2032-4677
© Copyright Narrative Sources 2024
ISSN 2032-4677
© Copyright Narrative Sources 2024
