Locatie:Het benedictijnerklooster te Egmond(?) - Datering:c. 1514 - Opdracht: /

/

/

De codex bestaat uit twee gedeelten. Een aantal teksten zijn ook als aparte tekstbeschrijvingen opgenomen. In het volgende overzicht wordt naar de betreffende nummers verwezen. I. Kroniek van Holland, Zeeland, Friesland en Utrecht tot in 1514: f. lr-312r. Deze kroniek volgt vooral de Hollandse kroniek van Jan Gerbrandszoon van Leiden (NL0285), maar is sterk geïnterpoleerd, onder meer met een groot aantal heiligenlevens (NL0001, NL0002, NL0004, NL0005, NL0010, NL0049, NL0066, NL0074, NL0075, NL0110, NL0112, NL0126, NL0149, NL0152, NL0156, P050) en berichten uit andere kronieken (NL0540). Zie hierover Hulshof. II. Losse, niet samenhangende berichten over verschillende gebeurtenissen, waarvan de herkomst in sommige gevallen is achterhaald, in andere gevallen niet. (1) Geschiedenis van Everwach, die in dienst was van Diederik van Are, bisschop van Utrecht (1197/98- 1212) en die zijn ziel aan de duivel verkocht, f. 1r-2r (n.f. 326r-327r). Komt ook voor bij Caesarius van Heisterbach, Dialogus miraculorum, dist. 12, c. 23 (ed. J. Strange (Coloniae etc. 1851) II 332-335). Ook door Jan Gerbrandszoon van Leiden in zijn Hollandse kroniek (NL0285) opgenomen (Liber 21, c. 5) en eveneens door Hendrik van Gouda (NL0541); (2) Geschiedenis van het mirakel van Amsterdam in 1345 (1342?), f. 2r-3r (n.f. 327r-328r), cfr. (NL0072); (3) Kettergericht te Haarlem in 1458, f. 3r-5r (n.f. 328r-330r). Zie NL0544); (4) Dood van Arnulf, graaf van Holland, in 993 bij Winkel, in de strijd tegen de Friezen, f. 5r-5v (n.f. 330r- 330v). Dit stuk is ook te vinden in het door Balduinus de Haga geschreven handschrift Leiden, UB, Ltk. 611, f. 77v-79r (n.f. 78v-80r); (5) De oorlog tussen Adelbold, bisschop van Utrecht (1010-1026/27) en Dirk III, graaf van Holland (993- 1039), f. 5v-7v (n.f. 330v-332v), cfr. de Chronographia van Jan Beke (J189), c. 42a (ed. H. Bruch, s-Gravenhage 1973), zie ook f.6 De Waterlandis (fragment Willem Hermans, Ollandie Gelrieque bellum(?), zie Tilmans (1988); (6) Samenzwering tegen Floris V, graaf van Holland (1256-1296), f. 7v- gv (n.£ 332v-334v); (7) Oorkonde uit 1116 van Floris II, graaf van Holland (1091-1121), f. 9v- 10v (n.f. 334v-335v). Ed. A. C. F. Koch, OBHZ ('s-Gravenhage 1970) no 99; (8) Geschiedenis van de ridders Wouter en Boudewijn, die in 1205 op wonderbaarlijke wijze gered werden op voorspraak van Maria, f. 10v-llr (n.f. 335v-336r), cfr. Caesarius van Heisterbach, Dialogus miraculorum, dist. I, c. 37 en dist. 7, c. 38 (ed. J. Strange, Coloniae etc. 1851, I, 45-46 en II,. 49-57, cfr. de Chronographia van Jan Beke (J189), c. 65b (ed. H. Bruch,'s-Gravenhage 1973), cfr. A. W. Wybrands, in: Studiën en bijdragen op 't gebied der historische theologie 2 (1872) 86-90. Zie Verbij-Schillings (1993); (9) Verhaal over de straf van een onrechtvaardige schout, door Willem III, graaf van Holland (1304-1337), f. llr-llv (n.f. 336r-336v); (10) De obsidione Leidensi et inundatione maris oceani ac de vento valido et miraculoso sanguine ville Bergensis, 1421, f. 11v-15r(n.f. 336v- 340r) (NL0073); (11) De occisione Florencii XIII comitis Hollandie, 1234 (Floris IV 1222-1234), f. 15r-16r (n.f. 340r-341r); (12) De exemptione monasteriorum Egmundensis et Reijnsburgum, f. 16r-17r (n.f. 341r-342r); (13) Oorkonde uit 863 van Karel de Kale voor Dirk I, graaf van Holland (15 juni 922), f. 17r (n.f. 342r). Ed. A. C. F. Koch, OBHZ ('s-Gravenhage 1970) no 28; (14) Oorkonde uit 868 van Lodewijk de Duitser voor Dirk I, graaf van Holland (13 april 969), f. 17v (n.f. 342v). Ed. A. C. F. Koch, OBHZ ('sGravenhage 1970) no 40; (15) De viro occiso in Zelandia de cuius ore evolavit avicula ad superos, f. 17v-18r (n.f. 342v-343r). Overgenomen uit Thomas van Cantimpré, Bonum Universale de Apibus; (16) De reliquiis sncte Katharine in civitate Leidensi, f. 18r-18v (n.f. /343r-343v). Overgenomen uit Thomas van Cantimpré, Bonum Universale de Apibus. Hetzelfde wonderverhaal komt ook voor in een hs. te Wenen, Osterreichische Nationalibliothek, Ser.n. 12835 (vroeger Fid. Comm. 7913), f. 134v-135r (15e eeuw) afkomstig uit het klooster Bethlehem bij Leuven (BHL 1700); (17) De sanctitate Swinardi prioris predicatorum Traiectensium, f. 18v (n.f. 343v). Overgenomen uit: Wilhelmus in libro de utili bono; (18) De bellis Alberti comitis Hollandie in Frisia, 1396, f. 18v-19v (n.f. 343v-344v); (19) Quod crux fluit predicata contra Tureos et de victoriis Wilhelmi filii Hollandie et Harlemensium (1188) f. 19v-21r (n.f. 344v-346r); (20) Levensbeschrijving van Dumusa (Kunissa, Cunisia, Cunera, zie M. Hüffer, De adellijke vrouwenabdij van Rijnsburg (Nijmegen 1923) 32), abdis van Rijnsburg (gest. 1169), f. 21r (n.f. 346r). Ook in Jan van Leidens kroniek van Egmond (NL0286, NL0287) ; (21) Levensbeschrijving van Walter, abt van Egmond (1129-1161), f. 21r- 21v (n.f. 346r-346v), uit Annales Egmundenses (A065), zie Vis (1990) 12; (22) De corpore sancti Magni a Frisonibus invento et de hospitali ab eisdem in urbe Romana fundato, f. 21v-22r (n.f. 346v-347r); (23) De duce Karolo a Renato duce Lotharingie interfecto, 1477, f. 22r- 22v (n.f. 347r-347v); (24) De Hildebrando latrone damnato et Bernulpho presbytero plogato apudpagum Holten nuncupatum, f. 22v-23v (n.f. 347v-348v). Komt ook voor bij Caesarius van Heisterbach, Dialogus miraculorum, dist. 2, c. 6 (ed. J. Strange (Coloniae etc. 1851) I, 67-69); (25) De Gotscalco usurario desperate et de Helia de Runingen castellano castello Horst apud Renen, f. 23v- 24v (n.f. 348v-349v). Komt ook voor bij Caesarius van Heisterbach, Dialogus miraculorum, dist. 2, c. 7 (ed. J. Strange (Coloniae etc. 1851) I, 70- 72). Ook door Jan Gerbrandszoon van Leiden opgenomen in zijn Hollandse kroniek (NL0285) (liber 21, c. 6); (26) Quo quidam a demone percussus virtuti venerabilis sacramenti in Aemsterdam miraculose sanata est, f. 24v-25v (n.f. 349v-350v). Komt ook voor in Speculum exemplorum (Daventriae 1481, Campbell no 1568; zie ook bij Johan Busch, 322, ed. B. Kruitwagen, in: BBH 29 (1905) 382-384). (27) Quod beata virgo Maria scolasticum Daventriensem negligenti solita suffragia amplexum denegavit, f. 25v-26r (n.£ 350v-351r). Komt ook voor in Speculum exemplorum (Daventriae 1481, Campbell no 1568; zie ook bij Johan Busch, 322; ed. B. Kruitwagen, in: BBH 29 (1905) 388-390); (28) Quod Thomas Champis monachus Svollensis per benedicta nomina Jesus Christus se terrentem demonem perfugavit, f. 26r-26v (n.f. 351r-351v). Komt ook voor in Speculum exemplorum (Daventriae 1481, Campbell no 1568; zie ook bij Johan Busch, 322; ed. B. Kruitwagen, in: BBH 29 (1905), 391-392); (29) Quod beata virgo Maria scolasticum Svollensem alapha correxit, f. 26v-28v (n.f. 351v-353v). Komt ook voor in Speculum exemplorum (Daventriae 1481, Campbell no 1568; zie ook bij Johan Busch, 322; ed. B. Kruitwagen, in: BBH 29 (1905) 392-397); (30) De situatione Battavie et de patrono Traiectine ecclesie, f. 28v (n.f. 353v). Overgenomen uit: Raphael Voltaterranus, Commentariorum, liber 7; (31) Lijst van wat elke stad en elk dorp in Holland moet opbrengen in een omslag van 60.000 pond, f. 29r- 32r (n.f. 354r-357r); (32) De Cymbris, Theutonis, Tigurinis et Ambionibus, f. 32v-34v (n.f. 357v-359v). Overgenomen uit Lucii Annaei Flori, Epitomac de Tito Livio Bellorum omnium annorum dee libri duo (ed. P. Jal (Parijs 1967) 86, Collection des Universités de France); (33) Vita Engelmundi, Velseniorum patroni, f. 34v-37r (n.f. 359v-362r) (NL0051); hierna volgen enkele onbeschreven bladen; (34) De miraculoso sanguine civitatis Alcmariensis carmen heroicum, f. 39r-43v (n.f. 367r-371v) (NL0076); (35) De morte Henrici imperatoris (1125), f. 44r (n.f. 372r); (36) De rebellione Alcmariensium et Kenemarorum (1426), f. 44r-44v (n.f. 372r-372v); (37) Bericht over een door Jan van Egmond gesticht college van zeven kanunniken en lijst van dekens van dat college tot in 1507, f. 44v-45r (n.f. 372v-373r); Tot slot een lijst van verschillende schrijvers met enkele gegevens, ontleend aan Trithemius.

Alkmaar, Regionaal Archief, 128 A 1 (Link)
Den Haag, Koninklijke Bibliotheek, 75 H 29

Bibliotheca Neerlandica Manuscripta
BURGER (C. P.), 'Een monument uit den bloeitijd van de Alkmaarsche school', in: Het Boek 10 (1921) 33-60
CARASSO-KOK (M.), Repertorium van verhalende historische bronnen uit de middeleeuwen. Heiligenlevens, annalen, kronieken en andere in Nederland geschreven verhalende bronnen (Bibliografische reeks van het Nederlands Historisch Genootschap) ('s-Gravenhage, 1981) no 203
DE HOOP SCHEFFER (J. G.), 'De kronijk van Jan Gerbrands van Leiden en 't Haarlemsche kettergeding van 1458 in 't vervolg dier kronijk', in: Studiën en bijdragen op het gebied der historische theologie, 3 (1876) 133-152
EBELS-HOVING (B.), 'Johannes a Leydis en de eerste humanistische geschiedschrijving van Holland', in: Bijdragen en mededelingen betreffende de geschiedenis van Nederland, 100 (1985) 26-51
EBELS-HOVING (B.), 'Nederlandse geschiedschrijving 1350-1530. Een poging tot karakterisering', in: B. Ebels-Hoving, C.G. Santing, C.P.H.M. Tilmans, eds. Genoechlicke ende lustige historiën. Laatmiddeleeuwse geschiedschrijving in Nederland (Hilversum, 1987, Middeleeuwse Studies en Bronnen IV) 217-242
HINTZEN (J. D.), 'Het Chronicon comitum Hollandiae et episcoporum Ultraiectensium Joh. Gerbrandi a Leydis', Bijdragen voor Vaderlandsche Geschiedenis en Oudheidkunde, 5e r 9 (1922) 131-143
HULSHOF (A.),'Een Egmondsch handschrift uit de 16e eeuw', in: Het Boek 10 (1921) 195-197
JANSE (A.), Grenzen aan de macht. De Friese oorlog van de graven van Holland omstreeks 1400 ('s-Gravenhage, 1993)
POELHEKKE (F. J.), 'Het wonder van het H. Bloed te Bergen bij Alkmaar', in: BBH 4 (1876) 131-134
RIJKENBERG (E. H.), 'Voor Alkmaar's kerkelijke geschiedenis van de 15e en 16e eeuw', in: BBH 24 (1899) 425- 432
TILMANS (C.P.H.M.), 'De Hollandse kroniek van Willem Hermans ontdekt. Een Egmondse codex uit ca.1514', in: G.N.M. Vis, M. Mostert, P.J. Margry, eds. Heiligenlevens, annalen en kronieken. Geschiedschrijving in middeleeuws Egmond (Hilversum 1990) 169-192
TILMANS (K.), Aurelius en de Divisiekroniek van 1517. Historiografie en humanisme in Holland in de tijd van Erasmus (Hilversum 1988) 130-131 (n.13)
VERBIJ-SCHILLINGS (J.M.C.), 'Woord en weerwoord' in: T. MERTENS e.a. ed., Boeken voor de eeuwigheid. Middelnederlands geestelijk proza (Amsterdam 1993) 108-123
VIS (G.N.M.), 'De Vita sancti Adalbert Confessoris' in: Egmond en Berne. Twee verhalende historische bronnen uit de middeleeuwen (Leiden 1987) 35
VIS (G.N.M.), 'Historiografie in middeleeuws Egmond', in: G.N.M. Vis, M. Mostert, P.J. Margry, eds. Heiligenlevens, Annalen en Kronieken. Geschiedschrijving in middeleeuws Egmond (Hilversum 1990) 13-14