narrative sources

955
        L028
Voortzetting van de Spiegel Historiael
14e eeuw
Historiën-Gesta
Kronieken
Nederlands
Dioc. Luik
Hertogdom Brabant
INCIPIT
(Vierde partie:) ...doe Marien ane,/ Al suchtende met drover herten,/ Bitterlike weenende ende met groter smerten...-- Prologus: (Vijfde partie:) (ord.) Hier na coemt die vijfte pertie, / Daer ic wel die waerheit of lie...-- (pr.) Die Vader, die al hevet gemaect/ Dat in die werelt slaept ende waect...-- Corpus: (Vijfde partie:) Na des keysers Vrederijcs doet,/ Die menigen brachten in pinen groet...
EXPLICIT
(Vierde partie:) ...Tot op den coninc Lodewijc/ Ende op den keyser Vrederijc,/ Ende tot dat men screef ons Heren jaer/ M CC LVI jaer, vorwaer.-- (Vijfde partie:) ...God onse here die wese u bi,/ Ende mi mede, so waer ic si! Amen!
Geslacht: M- Bio: kapelaan te Zichem (1304), pastoor te Veltem (bij Leuven) (1312), na 1316 misschien kapelaan te Voorne (?ca. 1270-+na 1326).-Status auteur (orde, functie):
REDACTIE
Locatie:Hertogdom Brabant - Datering:Het gedeelte uit de Vierde partie werd voltooid op 3 Augustus 1315, de Vijfde partie op 14 Augustus 1316. - Opdracht:Het aandeel in de Vierde partie werd geschreven in opdracht van en opgedragen aan Maria van Berlaar, de Vijfde partie op aandrang van Jan Visier (in dienst van Jan van Voorne) en opgedragen aan de Zeeuwse edelman Gerard van Voorne).
OMVANG
vervolg Vierde partie: ca. 26000 verzen (waarvan ca. 8000 bewaard), Vijfde partie: 29248 verzen
CONTEXT
/
INHOUD
Voortzetting van Jacob van Maerlants vertaling en bewerking van het Speculum Historiale van Vincentius van Beauvais. Lodewijk van Velthem voltooide de onafgewerkte Vierde partie (vanaf b. 3, c. 35) met vijf boeken en schreef nadien als vervolg een Vijfde partie. Zijn deel van de Vierde partie bevat het overzicht van de wereldgeschiedenis van 1113 tot 1256. De Vijfde partie vervolgt in de eerste zes boeken deze wereldgeschiedenis tot in 1316, het zevende boek bevat een verzameling van toekomstvoorspellingen sinds de profeet Daniël tot Joachim van Fiore (ca. 1130-1202) en het achtste boek sluit de Vijfde partie af met de aankondiging van de komst van de Antichrist en het Laatste Oordeel.
BRONNEN
INVLOED
MANUSCRIPTEN
Brugge, Rijksarchief
Brugge, Stadsarchief
Brussel/Bruxelles, Koninklijke Bibliotheek/Bibliothèque Royale
Brussel/Bruxelles, Koninklijke Bibliotheek/Bibliothèque Royale
Brussel/Bruxelles, Koninklijke Bibliotheek/Bibliothèque Royale
Brussel/Bruxelles, Koninklijke Bibliotheek/Bibliothèque Royale
Brussel/Bruxelles, Koninklijke Bibliotheek/Bibliothèque Royale
Büdingen, Fürstlich- u. Gräflich Ysenburgisches Gesamtarchiv
Den Haag, Koninklijke Bibliotheek
Gent, Universiteitsbibliotheek
Gent, Universiteitsbibliotheek
Gent, Universiteitsbibliotheek
Leiden, Bibliotheek der Rijksuniversiteit
Leiden, Bibliotheek der Rijksuniversiteit
Leiden, Bibliotheek der Rijksuniversiteit
Leiden, Bibliotheek der Rijksuniversiteit
Maastricht, Regionaal Historisch Centrum Limburg
Wien, Österreichische Nationalbibliothek
VERTALINGEN
EDITIES
BLOMMAERT (P.), 'De pastoor van Velthems Spiegel Historiael', in: Vaderlandsch Museum voor Nederduitsche letterkunde, oudheid en geschiedenis, 2 (Gent, 1858) 98-100 (5de partie, boek 3 uit hs. Büdingen) (fragment)
BRINKMAN (H.), SCHENKEL (J.), eds. Het handschrift-Van Hulthem. Hs. Brussel, Koninklijke Bibliotheek van België, 15589-623. Diplomatische editie (Hilversum, 1999) band 1, 404-408 (5de partie, boek 1, cap. 27) (fragment)
DE FLOU (K.), 'Twee nieuwe fragmenten van den Spieghel Historiael', in: Verslagen en Mededeelingen der Koninklijke Vlaamsche Academie voor Taal-en Letterkunde (1902) 399-403, 445-467
DE GHELDERE (K.), Dietse Rime. Geestelijke gedichten uit de XIIIe, XIVe en XVe eeuw, naar een handschrift van het einde der XVe eeuw uitgegeven en van aanteekeningen en woordenlijst voorzien (Brugge, 1896) 82-86 (5de partie, boek 1, vs. 1396-1534), 189-191 (boek 1, cap. 21, vs. 15-einde cap. 22) (fragment)
DE HOOP SCHEFFER (J. G.), 'Iets over Lodewijk van Velthem en zijn Spiegel Historial', in: Vaderlandsche Letteroefeningen (1837) 229-241, 277-288 (fragm. 5de partie) (fragment)
DE PAUW (N.), Middelnederlandsche gedichten en fragmenten, II: Wereldlijke gedichten, Koninklijke Vlaamsche Academie voor Taal-en Letterkunde, 3e reeks, 8 (Gent, 1903) 251-256 ((5de partie, boek 1, cap. 27: Van enen scoemakere)) (fragment)
DE VOOYS (C.G.N.), 'Nieuwe fragmenten uit Lodewijk van Velthem's vertaling van de Spiegel Historiael', in: Tijdschrift voor Nederlandsche Taal- en Letterkunde, 31 (1912) 51-76 (2 fragm. van de 5de partie uit hs. Mainz) (fragment)
DE VREESE (W.), 'Nieuwe Middelnederlandsche fragmenten, IX. Drie nieuwe fragmenten van den Spieghel historiael', in: Tijdschrift voor Nederlandsche Taal- en Letterkunde, 17 (1898) 211-215 (fragm. Gent 1641) (fragment)
DE VRIES (M.) en VERWIJS (E.), Jacob van Maerlant's Spiegel Historiael, met de fragmenten der later toegevoegde gedeelten, bewerkt door Philip Utenbroeke en Lodewijc van Velthem, 1-3 (Leiden, 1861-79; reprint: Utrecht, 1982) 392-433 (4de partie), 433-434 (ordonnantie in 5de partie); 456-464 (fragm. Gent 2541 in collatie met hs. Leiden), 529-536 (fragm. Koningsbergen) (fragment)
FRANCK (J.) , VERDAM (J.) en VERWIJS (E.) (ed.), Jacob van Maerlant's strophische gedichten, Bibliotheek van Middelnederlandsche letterkunde, 32 (Groningen, 1918) 217 (5de partie, boek 8, cap. 34, vs. 86-115) (fragment)
Handschrift Van Hulthem (KBR, 15589-623). Facsimile (Brussel, 1999)
HOFFMANN VON FALLERSLEBEN (A.H.), in: Nieuwe werken van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden, 1/2 (1825) 253-270 (fragm. Wróclaw) (apart: Fragment uit het verloren geraakte gedeelte der IVe partie van Jacob van Maerlants Spiegel historiael (Dordrecht, 1825)) (fragment)
JONCKBLOET (W.J.A.), Specimen e literis Neerlandicis, exhibens Ludovici de Velthem chronici, quod inscribitur Speculum Historiale, librum III, denuo editum secundum codicem ms. unicum ('s-Gravenhage, 1840) 21-126 (5de partie, boek 3) (fragment)
JONGEN (L.), PITERS (M.), ed. ' 'Ghi Fransoyse sijt hier onteert'. De Guldensporenslag. Lodewijk van Velthem (Leuven, 2002) (5de partie, boek 4) (fragment)
LE LONG (I.), Spiegel Historiaal, of Rym-Spiegel; zynde de Nederlandsche Rym-Chronyk, van Lodewyk van Velthem, Voor ruym 400 Jaaren in Dichtmaat gebracht... Getrouwelyk uytgegeven, volgens het oorspronklyke Handtschrift, op Perkement geschreeven, en met n 1-483 (5de partie) (fragment)
LECOUTERE (C.), 'Een nieuw fragment van Lodewijk van Velthem's 759-768 (uitg. van Leuvens fragment van de 5de partie: boek 5, mid. cap. 44-bijna einde cap. 49) (fragment)
PIRENNE (H.), 'Note sur un passage de Van Velthem relatif à la bataille de Courtrai', in: Bulletin de la Commission Royal d’Histoire, 5e série, 9 (1899) 211-214
SERRURE (C.P.), 'De pastoor van Velthems Spiegel Historiael', in: Vaderlandsch Museum voor Nederduitsche letterkunde, oudheid en geschiedenis, 1 (1855) 273 (fragm. 5de partie, boek 4, cap. 57) (fragment)
TÖPPEN (M.), in: Altpreussische Monatsschrift, 6 (1869) 102-115 (fragm. Koningsbergen) (fragment)
VANDER LINDEN (H.), DE VREESE (W.), DE KEYSER (P.) en VAN LOEY (A.), Lodewijk Van Velthem's voortzetting van den Spiegel historiael (1248-1316), 3 dln., Académie Royale de Belgique, Commission Royale d’Histoire, Publications in-4, (35/1-3) (Brussel, 1906-1931-1938) (5de partie) (fragment)
VERWIJS (E.) en DE STOETT (F.A.), Bloemlezing uit Middelnederlandsche dichters, 2 (Zutphen, 1859; 1880 2de druk) 147-162 (5de partie, boek 2, cap. 15-20) (fragment)
VON HELLWALD (F.), DE VRIES (M.) en VERWIJS (E.), Jacob van Maerlant's Spiegel Historiael. Tweede partie, bewerkt door Philip Utenbroeke, Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden (Leiden, 1879) 524-527 (fragm. Wenen), 530-536 (overname van Töppen) (fragment)
WATERSCHOOT (W.), Lodewijk van Velthem. De Guldensporenslag. Een fragment van de Voortzetting van de Spiegel Historiael uitgegeven met een inleiding en aantekeningen, Klassieken Nederlandse Letterkunde (Den Haag, 1979) 52-109 (5de partie, boek 4, cap. 22-40) (fragment)
WILLEMS (J.F.), 'De Leuvensche Kampvechter ten jare 1236', in: Belgisch Museum voor de Nederduitsche Tael-en Letterkunde en de Geschiedenis des Vaderlands, 1 (1837) 26-32 (5de partie, boek 1, cap. 28-30) (fragment)
LITERATUUR
AVONDS (P.), 'Koning Arthur en de koning van Aberffraw: twee Keltische vorsten in Brabant in de Middeleeuwen', in: L. Toorians, ed. Kelten en de Nederlanden. Van prehistorie tot heden, Orbis Linguarum, I (Leuven/Paris, 1998) 89-103
BELIËN (A.), Rijmonderzoek in de eerste twee boeken van L. Van Velthems voortzetting van de Spiegel Historiael, Licentiaatsverhandeling (Brussel, 1963)
BESAMUSCA (B.), '14 Augustus 1316: Lodewijk van Velthem voltooit boek V/6 van de Spiegel historiael. De Bekoring van het Artur-genre', in: M.A. Schkenkeveld- Van Der Dussen e.a., eds. Nederlandse literatuur, een geschiedenis (Groningen, 1993) 47-52
BESAMUSCA (B.), et al., De boeken van Velthem (Hilversum, 2009)
BESAMUSCA (B.), SLEIDERINK (R.), WARNAR (G.), De boeken van Velthem. Auteur, oeuvre en overlevering (Hilversum, 2009)
BESAMUSCA (B.), The book of Lancelot. The Middle Dutch Lancelot Compilation and the medieval tradition of narrative cycles (Cambridge, 2003)
BIEMANS (J.), 'No miniatures, not even decoration, yet extraordinarily fascinating. New hypotheses concerning lancelot-compilation and related manuscripts', Quaerendo, 9 (2009) 225-256
BIEMANS (J.), De Middelnederlandse handschriften van de "Spiegel Historiael" van Jacob van Maerlant, Philip Utenbroeke en Lodewijk van Velthem, Proefschrift (Utrecht, 1978)
BIEMANS (J.A.A.M.), De Middelnederlandse handschriften van de "Spiegel Historiael" van Jacob van Maerlant, Philip Utenbroeke en Lodewijk van Velthem, Doctoraatsverhandeling (Utrecht, 1978)
BOFFA (S.), ‘Les soutiens militaires de Jean Ier, duc de Brabant á Philippe III, roi de France, durant les expéditions ibériques’, in: Revue du Nord, 78/ 314 (1996) 7-33 (passim)
CANNELLONI (F.), 'Giovanni Villani: De Guldensporenslag in zijn Nova Cronica en het gebruik van Vlaamse bronnen in zijn kroniek', De Leiegouw, 53 (2011) 215-234
CROENEN (G.), 'Maria van Berlaar en de Spiegel Historiael', in: P. Catteeuw en F. Hellemans, eds. In verscheidenheid. Liber amicorum Prof. Dr. Em. Robert Van Passen (Aartrijke, 1993) 63-72
DE VOOYS (C.G.N.), 'Aankondigingen en mededelingen-De uitgave van Lodewijk van Velthem's voortzetting van den Spieghel Historiael (1248-1316)', in: De Nieuwe Taalgids, 32 (1938) 335
DE VOOYS (C.G.N.), 'Lodewijk van Velthem's voortzetting van den Spiegel Historiael (1248-1316). Opnieuw uitgegeven door Herman vander Linden, Willem de Vreese en Paul de Keyser. Tweede deel', in: Museum, 40 (1932) 39-40
DE VOOYS (C.G.N.), 'Lodewijk van Velthem's voortzetting van den Spiegel Historiael (Derde deel), uitgegeven door Herman van der Linden, Paul de Keyser en Adolf van Loey', in: Museum, 47 (1940) 201-202
DE VOOYS (C.G.N.), 'Nieuwe fragmenten uit Lodewijk van Velthem's vertaling van de Spiegel Historiael', in: Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde, 31 (1912) 49-50
DE VRIES (M.), 'Mededeelingen', Nieuwe reeks van werken van de Maatschappij der Nederlandsche letterkunde te Leiden, 7 (1856)
DECAVELE (J.), ‘Brugse Leliaarts, Gentse Klauwaards’, in: Biekorf, 108 (2008) 70-71 (70)
DECUYPERE (B.), Lodewijc van Velthem. Kritische Bibliografie van de Literatuur verschenen van 1800 tot 1972, Licentiaatsverhandeling (Leuven, 1973-1974) 1-6, 8-9, 61-73, 101-107, 111-114
DESCHAMPS (J.), Middelnederlandse handschriften uit Europese en Amerikaanse bibliotheken. Tentoonstelling ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan van de koninklijke Zuidnederlandse maatschappij voor taal-en letterkunde en geschiedenis. Brussel, Koninklijke Bibliotheek Albert I, 24 okt-24 dec 1970, Catalogus (Leiden, 1972, 2de druk)
GANSHOF (F.L.), 'Aanteekeningen over Lodewijk van Velthem, "Spiegel historiael"', IV, L, v. 3681-3684, in Album prof. dr. Frank Baur, 1 (Antwerpen-Brussel-Gent-Leuven, 1948) 265-275
HAGE (A.L.H.), 'De beste man die nie in hondert iaren was'. Keizer Hendrik VII in Velthems voortzetting van de Spiegel Historiael, in: R.E.V. Stuip en C. Vellekoop, eds. Koningen in kronieken (Hilversum, 1998) 143-161
HAGE (A.L.H.), 'Lodewijk van Velthem: pastoor tussen kerk en wereld', in: De Nieuwe Taalgids, 87 (1994) 210-216
HAGE (A.L.H.), 'Velthems versie van de Guldensporenslag: waarheid en fictie?', in: De Nieuwe Taalgids, 74 (1981) 293-302
HOGENELST (D.), Sproken en sprekers. Inleiding op en repertorium van de Middelnederlandse sproke, 2 (Amsterdam 1997, Nederlandse literatuur en cultuur in de Middeleeuwen 16) deel 2, 58-59
HOOGENHOUT (N.M.), Untersuchungen zu Lodewijk van Velthem's Spiegel historiael. Diss. Kaiser-Wilhelms-Universität zu Strassburg (Leiden, 1902)
HOPPENBROUWERS (P.C.M.), ‘1302-2002. De Guldensporenslag en zijn nagalm in de moderne tijd’, in: Bijdragen en Mededelingen betreffende de Geschiedenis der Nederlanden, 119 (2004) 153-173 (168-171)
HUET (G.), 'Les traditions arthuriennes chez le chroniqueur Louis de Velthem', in: Le Moyen Age, 26 (1913) 173-197
HUYGHEBAERT (J.), ‘Guldensporenslag op drassig terrein?’, in: Biekorf, 102 (2002) 108-113
HUYGHEBAERT (J.), ‘Met hoevelen waren ze op Groeninge aan de slag?’, in: Biekorf, 100 (2000) 382-391
JONGEN (L.), PITERS (M.),
JUNGMAN (M.E.M.), VOORBIJ (J.B.), Repertorium van teksten in het handschrift-Van Hulthem, CD-rom (Utrecht, 1999) nr. 73
LAMBERT (V.), ‘De Brugse Metten: een andere lieu de mémoire van de Vlamingen’, in: Handelingen van het Genootschap voor Geschiedenis, 139 (2002) 185-198 (191-193)
LAMBERT (V.), ‘De Guldensporenslag van fait-divers tot ankerpunt van de Vlaamse identiteit (1302-1838): de natievormende functionaliteit van historiografische mythen’, in: Bijdragen en Mededelingen betreffende de Geschiedenis der Nederlanden, 115 (2000) 365-391 (passim)
LIEFTINCK (G.I.), Bouwstoffen. Tweede gedeelte (G-Z), in: E. Verwijs en J. Verdam, eds. Middelnederlandsch Woordenboek, 10 ('s-Gravenhage, 1927-1952)
MOLINIER (A.), Les Sources de l'histoire de France depuis les origines jusqu'en 1789 (4 vols.) (Paris, 1902-1904) nr. 2889, 2954
MULLER (J.W.), 'Robijn en consorten', in: Tijdschrift voor Nederlandse taal- en letterkunde, 29 (1910) 112
OPPERMAN (O.), 'Lodewijk van Velthems voortzetting van den Spiegel Historiael (1248-1316). Opnieuw uitgegeven door Herman vander Linden en Willem de Vreese. Eerste deel', in: Nederlandsch Archievenblad, 16 (1907-8) 200-203
PALMER (N.), 'Eine deutsche Übersetzung von der Vierten Partie des Spiegel Historiael', in: De nieuwe taalgids, 69 (1976) 102-110
POTTHAST (A.), Bibliotheca Historica Medii Aevi, Wegweiser durch die Geschichtswerke des europäischen Mittelalters bis 1500, I (Berlin, 1896) 744-745
Repertorium Fontium Historiae Medii Aevi, VII, 336
ROMBAUTS (E.), VANDERLINDEN (H.), DE KEYSER (P.), VAN LOEY (A.), 'Lodewijk van Velthem's Voortzetting van den Spiegel Historiael', in: Leuvensche Bijdragen, 31 Bijblad (1939) 20-21
SLEIDERINK (R.), ‘Lodewijk van Velthem’, in: G. Dunphy, ed. The Encyclopedia of the Medieval Chronicle (Leiden/Boston, 2010) 1041
SLEIDERINK (R.), ‘Une si belle histoire de nos propres seigneurs. La noblesse brabançonne et la littérature en néerlandais (première moitié du XIVe siècle)’, Le Moyen Age, 113 (2007) 549-567 (passim)
SUMMERFIELD (T.), 'Simon de Montfort, Edward I en koning Arthur in Velthems Voortzetting van de Spiegel historiael', Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde, 114 (1998) 42370
TE WINKEL (J.), De ontwikkelingsgang der Nederlandsche letterkunde 1 (Haarlem, 1922-1927) 493
VAN ANROOIJ (W.), Helden van weleer, De Negen Besten in de Nederlanden, 1300-1700 (Amsterdam, 1997) 60-61
VAN DRIEL (J.), 'Een streven naar kunst. Formele vernieuwingen in de Middelnederlandse literatuur omstreeks 1300', Spiegel der letteren, 53 (2011) 1-28 (11-15)
VAN DRIEL (J.M.), Meesters van het woord. Middelnederlandse schrijvers en hun kunst (Hilversum, 2012)
VAN MIERLO (J.), De letterkunde van de Middeleeuwen, 1, Geschiedenis van de letterkunde der Nederlanden, 1 ('s-Hertogenbosch-Brussel, 1949 2de druk) 163-164, 326-327
VANDE WINKEL (W.), 'Gerard van Voorne en de Voortzetting van de Spiegel Historiael. Voor wie schreef Lodewijk van Velthem de Vijfde Partie van de Spiegel Historiael?', Literatuur: Tweemaandelijks tijdschrift over Nederlandse letterkunde, 18 (2001), 94-99
VANDER LINDEN (H.), 'Velthem (Lodewijk van)', in: Biographie Nationale, 26 (1936-8) 568-570
VERBRUGGEN (J.F.), De Slag der Gulden Sporen (Antwerpen-Amsterdam, 1952)
VERBRUGGEN (J.F.), Velthem, Vilani, de Cronographia regum Francorum en hun verhaal over de Slag bij Kortrijk (11 juli 1302), in Handelingen van het achttiende Vlaamse Filologencongres Gent (1949) 52-57
WATERSCHOOT (W.), Lodewijk van Velthem. De Guldensporenslag. Een fragment van de Voortzetting van de Spiegel Historiael uitgegeven met een inleiding en aantekeningen (Den Haag, 1979) 17-19
LINKS
Desiderata:

Naam van de Medewerker:
Janick Appelmans
Marit Gypen

Update:
2013-06-11 17:46:42

© The Narrative Sources from the Medieval Low Countries. De verhalende bronnen uit de Zuidelijke Nederlanden (Brussel: Koninklijke Commissie voor Geschiedenis, sinds 2009). URL: www.narrative-sources.be (geraadpleegd op 28 maart 2024).