narrative sources
Print | Sluit venster | NaSo 1 van 1
NL0184
Wereldkroniek
15e eeuw
Kronieken
Nederlands
Dioc. Utrecht
INCIPIT
Hier beghint die ierste etaet als van Adam tot Noe toe dat hij inder arken ghinc, ende doen waest tweedusent tweehondert ende xvi jaer.-- Eersamen ende gheduchte heeren ende vaderen, edelen princen Frederic van Blanckenen, bisscop der heyleger kerken van Utrecht, ende Willem, hertoghe van Beyeren ende greve vanden Palensen ende prince des lands van Henegouwe, van Hollant, van Zeelant ende here van Vrieslant...
EXPLICIT
soe ghingen die andere cruusbroederen.
Geslacht: M- Bio: Claes Heynenzoon (ca. 1345-1414) is als heraut Beyeren in bronnen aanwijsbaar van 1403 tot 1414. Heraut Beyeren kan met zijn omvangrijke productie beschouwd worden als de belangrijkste geschiedschrijver aan het Hollandse hof tijdens de regering van Willem VI (1404-1417). Gedurende zijn periode aan het Hollandse hof schreef hij o.a. het tweeluik Wereldkroniek-Hollantsche cronike. Tevens vervaardigde hij het zogenaamde Haagse handschrift, zijn zogenaamde Kladboek en het Wapenboek Beyeren. Voor zijn ambtsperiode aan het Hollandse hof was Claes Heynenzoon als heraut Gelre in dienst van het Gelderse hof. In zijn Gelderse periode vervaardigde hij o.a. het wereldberoemde Wapenboek Gelre. Voordat Claes Heynenzoon in Gelderse dienst kwam, is hij in de jaren 1371-1373 en 1376 onder zijn eigen naam in dienst geweest als bode bij Jan van Blois, heer van Schoonhoven. In 1986 wist Van Anrooij het sluitende bewijs te leveren dat Claes Heynenzoon, heraut Beyeren en heraut Gelre dezelfde persoon waren. (NaSo 1743 - 1746): De schrijver noemt zich in de proloog: ...zoe heb ic beyeren begonnen uten latine in corten prosen te duuts… (NaSo 1750 - 1752): Verbij-Schillings (1995) 91, oppert de mogelijkheid dat heraut Beyeren deze fragmenten zelf geschreven heeft-Status auteur (orde, functie):
REDACTIE
Locatie:Het graafschap Holland - Datering:afgesloten op 25 mei 1409. Van de Wereldkroniek bestaat naast de hier beschreven lange versie ook nog een korte versie (zie NL0183). Vermoedelijk is de korte versie eerder geschreven dan de lange. Samen met de tweede versie van de Hollantsche cronike (zie NL0186) vormt deze lange versie van de Wereldkroniek een tweeluik; de Wereldkroniek is te beschouwen als voorwerk van de Hollantsche cronike. - Opdracht:De kroniek is opgedragen aan graaf Willem VI (1404-1417) en aan Frederik van Blankenheim, bisschop van Utrecht (1393-1419)
OMVANG
/
CONTEXT
/
INHOUD
Wereldkroniek, vanaf de schepping tot in het jaar 1348.
BRONNEN
Jacob van Maerlant, Alexanders Geesten
Dat scaecspel
gedicht van den Negen Besten
Geoffrey of Monmouth, Historia regum Britannie (Geoffrey of Monmouth, Historia regum Britannie (excerpt))
Gesta Romanorum (Gesta Romanorum (?))
Historia regum Britannie (Historia regum Britannie (First Variant))
Jacob van Maerlant, Der naturen bloeme
Jacob van Maerlant, Historie van Troyen
Jacob van Maerlant, Rijmbijbel
Jacob van Maerlant, Spiegel historiael (Jacob van Maerlant, Spiegel historiael (m.n. derde partie))
Johannes Beke, Croniken van den Stichte van Utrecht en van Hollant
Jan van Boendale, Der leken spieghel
Jean d'Outremeuse, Ly mireur des histors (Jean d'Outremeuse, Ly mireur des histors(?))
Korte kroniek van Brabant
Martinus van Troppau, Chronicon pontificum et imperatorum
Melis Stoke, Rijmkroniek van Holland (Melis Stoke, Rijmkroniek) (NaSo-Link) (NaSo-Link)
Noordnederlandse Historiebijbel
Petrus Comestor, Historia scholastica (Petrus Comestor, Historia scolastica)
rijmkroniek van Vlaanderen
Vulgata (vulgata of bijbel van 1360 (?).)
INVLOED
Dirc Potter, Der minnen loep en Bloem der deugden (Dirc Potter, Der minnen loep, Blome der doechden? (Het is niet uit te sluiten dat Potter toegang had tot dezelfde bronnen als de heraut).)
Gouds kroniekje (anonieme samensteller, Gouds kroniekje (zie NL0177), maakte gebruik van zowel de Hollantsche cronike als van de Wereldkroniek)
MANUSCRIPTEN
VERTALINGEN
EDITIES
MULLER FZ. (S.), 'Die Hollantsche Cronike van den Heraut. Eene studie over de Hollandsche geschiedbronnen uit het Beijersche tijdperk', in: Bijdragen voor vaderlandsche geschiedenis en oudheidkunde 3e r. 2 (1885) 28-30 (fragment)
VAN VLOTEN (J.), Verzameling van Nederlandsche prozastukken van 1229-1476 naar tijdsorde gerangschikt (Leiden, Amsterdam 1851) 340-343 (fragment)
VERBIJ-SCHILLINGS (J.), Beeldvorming in Holland. Heraut Beyeren en de historiografie omstreeks 1400 (Amsterdam 1995, Nederlandse literatuur en cultuur in de Middeleeuwen 13) 306 (fragment)
LITERATUUR
BEELAERTS VAN BLOKLAND (W.A.), Beijeren quondam Gelre armorum rex de Ruyris. Eene historisch-heraldische studie ('s-Gravenhage 1933)
Bibliotheca Neerlandica Manuscripta
BRUCH (H.), Supplement bij de Geschiedenis van de Noord-Nederlandsche geschiedschrijving in de Middeleeuwen (Haarlem, 1956) 36-9
CARASSO-KOK (M.), Repertorium van verhalende historische bronnen uit de middeleeuwen. Heiligenlevens, annalen, kronieken en andere in Nederland geschreven verhalende bronnen (Bibliografische reeks van het Nederlands Historisch Genootschap) ('s-Gravenhage, 1981) no 200
GORISSEN (F.), 'Jan Maelwael und die Brüder Limburg. Eine Nimweger Künstler-Familie um die Wende des 14. Jahrhunderts', in: Bijdragen en Mededelingen van de vereniging Gelre, 54 (1954) 180-190
MULLER (S.), Lijst van Noord-Nederlandsche kronijken, met opgave van bestaande handschriften en litteratuur (Utrecht, 1880) 21-3
MULLER Fz. (S.), 'Die Hollantsche Cronike van den Heraut. Eene studie over de Hollandsche geschiedbronnen uit het Beijersche tijdperk', in: Bijdragen voor Vaderlandsche Geschiedenis en Oudheidkunde, 3e r. 2 (1885) 28-30
VAN ANROOIJ (W.), 'Heraut Beyeren en heraut Gelre: oude theorieën in nieuw perspectief', in: Bijdragen en mededelingen betreffende de geschiedenis der Nederlanden, 101 (1986) 153-176
VAN ANROOIJ (W.), 'Maerlant, Heraut Gelre en de Korte kroniek van Holland', in: Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde, 108 (1992) 289-323
VAN ANROOIJ (W.), Spiegel van ridderschap. Heraut Gelre en zijn ereredes (Amsterdam 1990, Nederlandse literatuur en cultuur in de Middeleeuwen 1)
VERBIJ-SCHILLINGS (J.), 'Het beeld van de Friezen in de Hollandse geschiedschrijving van de vijftiende eeuw', in: PH. H. Breuker, A. Janse, eds. Negen eeuwen Friesland-Holland. Geschiedenis van een haat-liefdeverhouding (Zutphen, 1997) 109-119
VERBIJ-SCHILLINGS (J.), 'Hofcultuur en hofvermaak. Het Haagse hof in de middeleeuwen (1248-1462)', in: H. Foppe, ed. In Den Haag geschied: 750 jaar in verhalen en beschouwingen (Den Haag 1998) 33-53
VERBIJ-SCHILLINGS (J.), 'Vanuit Hollands perspectief: een geschiedenis van de Friezen', in: Philologia Frisica Anno 1996. Lezingen fan it fjirtjinde Frysk filologenkongres 23, 24 en 25 oktober 1996 (Ljouwert, 1998) 71-92
VERBIJ-SCHILLINGS (J.), ‘Heraut Beyeren’, in: G. Dunphy, ed. The Encyclopedia of the Medieval Chronicle (Leiden/Boston, 2010) 775-776
VERBIJ-SCHILLINGS (J.), ‘Un héraut-historien au début du XVe siècle: Bavière (autrefois Gueldre)’, in: Revue du Nord, 88/ 366-367 (2006) 693-707
VERBIJ-SCHILLINGS (J.), Beeldvorming in Holland. Heraut Beyeren en de historiografie omstreeks 1400 (Amsterdam 1995, Nederlandse literatuur en cultuur in de Middeleeuwen 13)
VERBIJ-SCHILLINGS (J.), ed.
VERBIJ-SCHILLINGS (J.), Heraut Beyeren en de Clerc uten laghen landen. Hollandse kroniekschrijvers ca 1410', in: Tijdschrift voor Nederlandse Taal-en Letterkunde, 107 (1991) 20-42
VERBIJ-SCHILLINGS (J.), Van Gode ghecroont. Laatmiddeleeuwse voorstellingen van vorstelijk gezag, in: R.E.V. Stuip en C. Vellekoop, eds. Koningen in kronieken (Hilversum, 1998) 163-180
LINKS
Desiderata:


Naam van de Medewerker:
Jelma Hoekstra

Update:
2010-12-11 19:17:53