narrative sources
Print | Sluit venster | NaSo 1 van 1
J002
Alexanders Geesten
13e eeuw
Gedichten
Historiën-Gesta
Nederlands
Dioc. Utrecht
INCIPIT
Prologus: Het es costume ende sede,/ Alse men iet nieuwes in ene stede...-- Corpus: Van goeden seden van hoghen geslachte,/ Ende gheweldich ooc van machte...
EXPLICIT
...Met hare moetwi sijn vercoren,/ Amen segghet alle diet horen.
Geslacht: M- Bio: aanvaardbare hypothese (van Oostrom, Berteloot 1992): geboren in centraal of westelijk West-Vlaanderen (Bruxambacht), circa 1230, vanaf kort vóór 1260 tot na circa 1266 verblijf op het eiland Voorne als koster van Maerlant, hierna terug naar Vlaanderen, vermoedelijk Damme; het is onwaarschijnlijk dat hij er schepenklerk was; hij was wel "klerk" (in de betekenis van "wetenschapper, geleerde") en had mogelijk de lagere geestelijke wijdingen ontvangen (?ca. 1230/+na 1293).-Status auteur (orde, functie):
REDACTIE
Locatie:Voorne (van Oostrom) - Datering:begonnen ca. 1257/8 en voltooid in 1260 - Opdracht:in opdracht van een edelvrouwe aangeduid met het acrosticon "Ghtile" of "Gheile", wellicht een afkorting van Machteld van Brabant (+1267), echtgenote van de Hollandse graaf Floris IV (1222-1234), maar mogelijk ook (G)Heila van Roden, dochter van een ridderlijke familie uit Snellegem of Hildegunde van Brederode, zus van Albrecht van Voorne (cfr. Postma 1991, Janssens 1985, Peeters 1964). Van Oostrom opteert voor Aleide van Avesnes, zus van graaf Willem II en voogdes van haar neef Floris V (cfr. van Oostrom 1996)
OMVANG
14276 verzen
CONTEXT
/
INHOUD
Middelnederlandse bewerking van de Alexandreis van Gauthier de Châtillon, een dichtwerk over het leven van Alexander de Grote. Naast een beschrijving van de avonturen van Alexander, geeft Jacob van Maerlant enige moraliserende beschouwingen over de hebzucht van adel en clerus en vult hij zijn bron nog aan met bijbelse geschiedenis en een aardrijkskundig overzicht van de wereld.
BRONNEN
Gauthier de Châtillon, Alexandreis (1177/8)
Ovidius, Metamorphosen
Petrus Alphonsi, Disciplina Clericalis
Pseudo-Callisthenes
Secreta Secretorum
INVLOED
heraut van Beieren, wereldkroniek (wereldkroniek van de heraut van Beieren)
MANUSCRIPTEN
VERTALINGEN
EDITIES
BLOMMAERT (P.), Oudvlaemsche gedichten der XII, XIIIe en XIVe eeuwen, 2 (Gent, 1841) 69-72 (fragment)
BLOMMAERT (P.), Theophilus, gedicht der XIVe eeuw, gevolgd door negen andere gedichten uit de middeleeuwen (Gent, 1858) 94-99 (fragment)
DE BRUIN (C.C.), Verwijs' Bloemlezing uit de Middelnederlandse Dichtkunst, 1 (Zutphen, 1956) 198-211
DE GELAEN (M.), Jacob van Maerlant: tekstuitgave met inleiding en aantekeningen van een fragment van Alexanders geesten, Licentiaatsverhandeling (Gent, 1974)
DE PAUW (N.), Middelnederlandsche gedichten en fragmenten, II: Wereldlijke gedichten, Koninklijke Vlaamsche Academie voor Taal-en Letterkunde, 3e reeks, 8 (Gent, 1903) 43466 (fragment)
DE VRIES (M.), 'Mededeelingen, I. (Fragmenten van Maerlants "Alexanders geesten")', Nieuwe reeks van werken van de Maatschappij der Nederlandsche letterkunde te Leiden, 7/2 (1856) 191-197
DEVRIENDT (L.), Jacob van Maerlant Alexanders geesten: tekstuitgave met inleiding en aantekeningen van vier fragmenten, Licentiaatsverhandeling (Gent, 1974)
FRANCK (J.), Alexanders Geesten van Jacob van Maerlant, Bibliotheek van Middelnederlandsche Letterkunde (Groningen - Leiden, 1882) 1-393, aantek. 397-505
SNELLAERT (F.-A.), Alexanders Geesten van Jacob van Maerlant, met inleiding, varianten van hss., aanteekeningen en glossarium, 1 (Brussel, 1860) 1 (Brussel, 1860) 207-214, 245-252 (fragm. Gent 2749, 6); 2 (Brussel, 1861) 149-151, 154, 156, 158-161, 203-204, 206-215 (fragm. Leiden)
VAN ELSLANDER (A.), 'Een onuitgegeven fragment van "Alexanders Geesten"', Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal-en Letterkunde. Verslagen en Mededelingen (1953) 128-157 (123-157)
LITERATUUR
ANDRINGA (M.), 'De zwerftocht van een schild. Achtergrond en betekenis van Darius' schild in Alexanders Geesten', in: Queeste, 3 (1996) 98-106
ANDRINGA (M.), 'Maerlants Alexanders Geesten: tussen roman en historiografie', in: J.D. Janssens, ed. Op avontuur, Nederlandse literatuur en cultuur in de Middeleeuwen, 18 (Amsterdam, 1998) 107-124
BARACK (K.A.), Die Handschriften der fürstlich-fürstenbergischen Hofbibliothek zu Donaueschingen (Tübingen, 1865) 165 nr. 173
BERENDRECHT (P.), Proeven van bekwaamheid. Jacob van Maerlant en de omgang met zijn Latijnse bronnen (Amsterdam, 1996) 13-85
BERTELOOT (A.), 'Was Jacob van Maerlant schepenklerk te Damme?', in: Vlaanderen, 42/5 (1993) 241-244
BIEMANS (J.A.A.M.), 'Maerlant in stukken en beetjes. De handschriftelijke overlevering van Jacob van Maerlants werken, met speciale aandacht voor de Spiegel historiael', in: Vlaanderen, 42/5 (1993) 253-258
BIESHEUVEL (I.), ‘Jacob van Maerlant’, in: G. Dunphy, ed. The Encyclopedia of the Medieval Chronicle (Leiden/Boston, 2010) 897-898
BIESHEUVEL (I.), Maerlants werk, Juweeltjes van zijn hand (Amsterdam, 1998) 19-73
BURGER (P.), 'Katholieke Dieren. De schepping voor leken verklaard door Jacob van Maerlant', in: Literatuur, 7/2 (1990) 66-73
CHEVALIER (U.), Répertoire des sources historiques du Moyen-age. Bio-bibliographie (Paris, 1877-1886. 1888 II) 2946-2947
CLAASSENS (G.H.M.), 'Jacob van Maerlant on Muhammad and Islam', in: J.V. Tolan, ed. Medieval Christian Perceptions of Islam. A Book of Essays (New York en Londen, 1996) 211-242
CORNETTE (A.H.), 'Jacob van Maerlant als "dichter"', Verslagen en Mededeelingen der Koninklijke Vlaamsche Academie voor Taal-en Letterkunde (1935) 1055-1064
DE BRUIN (C.C.), 'Jacob van Maerlant: een gelovige revolutionair of een revolutionair gelovige', in: Geloof en Revolutie. Kerkhistorische kanttekeningen bij een actueel vraagstuk aangeboden aan Professor Dr. W.F. Dankbaar op zijn zeventigste verjaardag (Amsterdam, 1977) 51-64
DE GRAAF (K.), 'Maerlant historicus', in: M.M.H. Bax e.a;, eds. Wie veel leest heeft veel te verantwoorden... Opstellen over filologie en historische letterkunde aangeboden aan prof. dr. F. Lulofs (Groningen, 1980 2de druk) 68-80
DE SMEDT (M.), 'F.A. Snellaert als tekstuitgever. Deel I: Zijn editie van "Alexanders Geesten" van Jacob van Maerlant', Spiegel der Letteren, 31 (1989) 313-326
DE VREESE (E.) en LIEFTINCK (G.I.), Bouwstoffen, in E. Verwijs en J. Verdam, eds. Middelnederlandsch Woordenboek, 10 ('s-Gravenhage, 1927-1952) nrs. 16, 87, 597, 914, 940, 998, 1041-2, 1267, 1404
DEROLEZ (A.), Inventaris van de handschriften in de universiteitsbibliotheek te Gent (Gent, 1977) 77 nr. 958, 200 nr. 2749
DESCHAMPS (J.), Geschiedenis van de Middelnederlandse handschriften (Brussel, 1970)
FRANCK (J.), Alexanders Geesten van Jacob van Maerlant, Bibliotheek van Middelnederlandsche Letterkunde (Leiden, 1882) I-XCVI
GERRITSEN (W.P.), 'Alexander the Great as a Literary Hero and the Medieval Literary Genres', in W.J. Aerts, J.M.M. Hermans en E. Visser, eds. Alexander the Great in the Middle Ages. Ten studies on the Last Days of Alexander in Literary and Historical Writing, Mediaevalia Groningana, 1 (Nijmegen, 1978) 296-298
GERRITSEN (W.P.), 'Geschiedverhaal of schetskaart. Overwegingen bij Knuvelders Handboek, deel 1, vijfde druk', in: De nieuwe taalgids, 68 (1975) 99-100, 106-107
HEEROMA (K.), 'Reinaert, Alexander, Merlijn, Troye', in: Tijdschrift voor Nederlandse Taal-en Letterkunde, 87 (1971) 64-91
HELLINGA (G.W.) en KAMPSTRA (A.), 'De Costere of die coster?', in: Wetenschappelijke Tijdingen, 16 (1956) 39934
JANSSENS (J.) en HOOGERHUIS (S.S.), 'Maerlant, Jacob van', in: G.T. van Bork en P.J. Verkruijsse, eds. De Nederlandse en Vlaamse auteurs van middeleeuwen tot heden met inbegrip van de Friese auteurs (Weesp, 1985) 367-368
JANSSENS (J.D.), '1300', in: Noord en Zuid overdwars. Grensverkeer in de Nederlandse letteren van nu en toen, Literatuur, 2/6 (1985) 356-361
JANSSENS (J.D.), 'Romeinse legioenen in het werk van Maerlant. Vanaf wanneer kende Maerlant de Historia regum Britanniae?, in: Queeste, 3 (1996) 107-114
JANSSENS (J.D.), 'Subtiel vertellen, Middeleeuwse epiek in de Lage Landen', in: J.D. Janssens e.a., eds. Op avontuur. Middeleeuwse epiek in de Lage Landen, Nederlandse literatuur en cultuur in de Middeleeuwen, 18 (Amsterdam, 1998) 9-35 (11)
KIENHORST (H.) en MULDER (H.), 'Copiisten van Middelnederlandse literaire handschriften', in: Dokumentaal, 15 (1986) 94
KIENHORST (H.), De handschriften van de Middelnederlandse ridderepiek. Een codicologische beschrijving, 1, Deventer Studiën, 9 (Deventer, 1988) 41487
KNEEPKENS (C.H.J.M.) en VAN OOSTROM (F.P.), 'Maerlants Alexanders geesten en de Alexandreïs: een terreinverkenning', in: De nieuwe taalgids, 69 (1976) 483-500
KNUVELDER (G.P.M.), Handboek tot de geschiedenis der Nederlandsche letterkunde, 1 ('s-Hertogenbosch, 1970 5de druk) 207-215
LAMBRECHT (D.), 'Werd Jacob van Maerlant door de synode veroordeeld?', in: Biekorf, 82 (1982) 253-260
LIEVENS (R.), ‘Nogmaals ‘die scone die mi peisen doet’. Bedenkingen rond een acrostichon bij Jacob van Maerlant’, in: Biekorf, 106 (2006) 205-216
MONE (F.J.), Übersicht der niederländischen Volks-Literatur älterer Zeit (Tübingen, 1838; anast. reprint: Amsterdam, 1970) 83-84 nr. 52
NOTERDAEME (J.), 'Het Maerlandt probleem', in: Ons Heem, 14/6 (1960) 203-219
PETZET (E.), Die deutschen Pergament-Handschriften Nr. 1-200 der Staatsbibliothek in München, Catalogus codicum manu scriptorum bibliothecae Monacensis, V.1 (München, 1920) 70-71 nr. 41
POTTHAST (A.), Bibliotheca Historica Medii Aevi, Wegweiser durch die Geschichtswerke des europäischen Mittelalters bis 1500, I (Berlin, 1896) 757-758
Repertorium Fontium Historiae Medii Aevi, VI, 499-501
REYNAERT (J.), 'Middeleeuwen', in: Pretiosa Neerlandica. Schatten uit de Nederlandse taal-en letterkunde in de Gentse universiteit, Schatten van de Universiteitsbibiotheek, 6 (Gent, 1988) 38-39 nr. 8
ROERSCH (L.), Woordenboek op Alexanders Geesten van Jacob van Maerlant, Koninklijke Vlaamsche Academie voor Taal-en Letterkunde, 3e reeks, 3 (Gent, 1888)
SERRURE (C.A.), Geschiedenis der Nederlandsche en Fransche letterkunde in het graefschap Vlaenderen, van de vroegste tyden tot aen het einde der regering van het huis van Burgondie (Gent, 1855) 160-202
SEYS (R.), 'Van Maerlant Jacob', in F. Bonneure e.a., eds. Lexicon van Westvlaamse schrijvers, 1 (Torhout, 1984) 89
SONNEMANS (G.), Functionele aspecten van Middelnederlandse versprologen (Boxmeer, 1995)
VAN ANROOIJ (W.), Helden van weleer, De Negen Besten in de Nederlanden, 1300-1700 (Amsterdam, 1997) 82
VAN DEN BERG (E.), 'Genre en gewest. De geografische spreiding van de ridderepiek', in: Tijdschrift voor Nederlandse Taal-en Letterkunde, 103 (1987) 17-21, 30 nr. 1
VAN DEN BERG (E.), 'Vorm en inhoud: ontwikkelingen binnen de ridderepiek ca. 1200-c. 1350', in: De nieuwe taalgids, 85 (1992) 420
VAN DEN BERG (E.), Middelnederlandse versbouw en syntaxis, Ontwikkelingen in de versificatie van verhalende poëzie ca. 1200-ca. 1400 (Utrecht, 1983)
VAN DRIEL (J.), 'Een streven naar kunst. Formele vernieuwingen in de Middelnederlandse literatuur omstreeks 1300', Spiegel der letteren, 53 (2011) 1-28
VAN DRIEL (J.M.), Meesters van het woord. Middelnederlandse schrijvers en hun kunst (Hilversum, 2012)
VAN MIERLO (J.), De letterkunde van de Middeleeuwen, 1, Geschiedenis van de letterkunde der Nederlanden, 1 ('s-Hertogenbosch-Brussel, 1949 2de druk) 152-156, 302-304, 316-324
VAN MIERLO (J.), Jacob van Maerlant. Zijn leven, zijn werken, zijn betekenis, Koninklijke Vlaamsche Academie voor Taal-en Letterkunde, 3e reeks, 25 (Turnhout, 1946) 7-13, 14-24, 66-73, 131-150
VAN OOSTROM (F.P.), 'Hoe snel dichtten middeleeuwse dichters? Over de dynamiek van het literaire leven in de middeleeuwen', in: Literatuur, 1/6 (1984) 329-330
VAN OOSTROM (F.P.), 'Jacob van Maerlant in beeld, I: De dichter zelf', in: Kunstschrift, 35 (1991) 50-53
VAN OOSTROM (F.P.), 'Jacob van Maerlant, toen en nu', in: Vlaanderen, 42/5 (1993) 234-240
VAN OOSTROM (F.P.), 'Jacob van Maerlant: een herwaardering', in: Literatuur, 2/4 (1985) 190-197
VAN OOSTROM (F.P.), 'Maerlant en de artes', in: W.P. Gerritsen, A. van Gijsen en O.S.H. Lie, eds. Een school spierinkjes. Kleine opstellen over Middelnederlandse artes-literatuur, Middeleeuwse studies en bronnen, 26 (Hilversum, 1991) 134-136
VAN OOSTROM (F.P.), 'Middelnederlandse literatuur als spiegel van en voor Europa', in: Literatuur, 10/1 (1993) 40058
VAN OOSTROM (F.P.), 'Tussenrapport over een oude kwestie: de dame achter Maerlants Alexanders geesten', Lingua Theodisca, Maerlantproblematiek', in: Koninklijke Zuidnederlandse Maatschappij voor Taal-en Letterkunde en Geschiedenis. Handelingen, 18 (1964) 249-285
VAN OOSTROM (F.P.), De waarde van het boek (Amsterdam, (1994) 13-22
VAN OOSTROM (F.P.), Het woord van eer. Literatuur aan het Hollandse hof omstreeks 1400 (Amsterdam 1987) 145-154
VAN OOSTROM (F.P.), Maerlants wereld (Amsterdam, 1996) 509-539 (literatuurlijst), passim
VERMEEREN (P.J.H.), 'Jacob van Maerlants Alexanders Geesten. Overpeinzingen van een lezer', in: Spiegel der Letteren, 14 (1972) 273-297
VERWIJS (E.), 'Tekstcritiek op Maerlant's Alexander', in: De taal-en letterbode, 4 (1873) 89-132
WARNAR (G.), 'Men of letters: medieval Dutch literature and learning', in: L. Cesalli, et al. (eds.), University, council, city: Intellectual culture on the Rhine (1300-1500). Acts of the XIIth international colloquium of the Société Internationale pour l'Etude de la Philosphie Médiévale, Freiburg im Breisgau, 27-28 October 2004 (Turnhout, 2007) 221-246
LINKS
Desiderata:


Naam van de Medewerker:
Jan Van Schaftingen
Marit Gypen

Update:
2013-06-11 17:35:08